โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
1. ความเป็นมา / พระราชดำริ
มะกอกโอลีฟ (Olea europaea L.) เป็นพืชยืนต้น ไม้ผลัดใบ มีถิ่นกำเนิดในเอเชียไมเนอร์ เป็นพืชที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจของประเทศในแถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ได้แก่ อิตาลี สเปน โปรตุเกส เป็นต้น มะกอกโอลีฟสามารถเจริญเติบโตได้ดีในหลายสภาพภูมิประเทศ ไม่ว่าจะเป็นดินเลว เขตแห้งแล้ง หรือตามภูเขา เป็นไม้ยืนต้นที่มีอายุยืน ระบบรากหยั่งลึก ด้วยคุณสมบัติดังกล่าว พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ทรงสนพระทัยและมีพระราชดำริว่าน่าจะศึกษาถึงความเป็นไปได้ในการที่นำมะกอกโอลีฟมาปลูกในประเทศไทย
มะกอกโอลีฟเป็นพืชใหม่สำหรับประเทศไทย ซึ่งโครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา ได้สั่งพันธุ์มะกอกโอลีฟมาจากประเทศอิตาลี เพื่อมาทดลองปลูกในประเทศไทยในหลายพื้นที่พระราชดำริ “พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ มีพระราชดำริน่าจะมีการศึกษาถึงความเป็นไปได้ในการที่จะนำมะกอกโอลีฟมาปลูกในประเทศไทย” 2. การสนองพระราชดำริ / การเข้าร่วมโครงการของกรมวิชาการเกษตร ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรที่สูงเพชรบูรณ์ เป็นหนึ่งในพื้นที่ที่ใช้ในการทดสอบ (ซึ่งขณะนั้นมีชื่อเดิมว่า “สถานีเกษตรที่สูงเขาค้อ”) เมื่อวันที่ 3 กันยายน 2540 โดยนำพันธุ์มกิจกรม ศึกษา / ทดสอบผลการดำเนินงาน ปลูก เมื่อวันที่ 3 กันยายน 2540 ทดลองปลูกมะกอกโอลีฟ ๓๕๐ ต้น ๒๗ สายพันธุ์ ภายในศูนย์วิจัยเกษตรที่สูงเพชรบูรณ์ มีต้นมะกอกน้ำมันจำนวน 27 พันธุ์ ซึ่งส่วนใหญ่มาจากประเทศอิตาลี ดูแลรักษา บันทึกการเจริญเติบโต พบว่า มีความแปรปรวนในการเจริญเติบโต ต้นมะกอกน้ำมันบางต้นเจริญเติบโตดี แต่บางต้นแคระแกร็น ชะงักการเจริญเติบโต สาเหตุอาจเนื่องมาจากการปลูกในดินที่มีการระบายน้ำไม่ดี ระบายอากาศไม่ดีพอ สภาพอากาศมีการเปลี่ยนแปลงมากขึ้นมีผลทำให้ มะกอกน้ำมันไม่มีการติดดอกออกผล และชะงักการเจริญเติบโต กิ่งแห้ง ใบร่วง ข้อสั้น ใบ ซึ่งคาดว่าอาจเกิดจากโรคเหี่ยว ที่เกิดจากเชื้อรา ( Verticillium wilt) ซึ่งโรคนี้จะเข้าทำลายในขณะที่ดินมีความชื้นสูง ซึ่งอาจเกิดจากเชื้อที่ติดมากับพันธุ์ที่นำเข้าจากต่างประเทศ ซึ่งพันธุ์มะกอกน้ำมันแต่ละพันธุ์มีความทนทานต่อโรคนี้แตกต่างกัน ปัจจุบันเหลือ 20 ต้น และดำเนินการขยายพันธุ์มะกอกน้ำมันโดยการปักชำเพื่อปลูกทดแทนต่อไป